Gastcolumn: Nieuwe Rijkdom en Steward Ownership

Steeds vaker zien we bedrijven die niet langer in handen zijn van natuurlijke, maar van rechtspersonen. Denk aan stichtingen. Deze bedrijven zijn steward owned, een gedachtengoed gepromoot via wearestewards.nl. Door als bedrijf te kiezen voor dit concept kun je de missie van je bedrijf makkelijker over generaties heen waarborgen.

Een sprekend voorbeeld is Yvon Chouinard, die onlangs het eigendom van kledingmerk Patagonia overdroeg aan een trust en collectief, gebruikmakend van het steward ownership-model. Velen beschouwden dit als baanbrekend en idealistisch, terwijl dergelijke structuren wereldwijd al langer bestaan: de Efteling, Albron, Audax en De Groene Amsterdammer bijvoorbeeld. In Duitsland heb je Bosch, terwijl Carlsberg en Novo Nordisk in Denemarken tot deze categorie behoren.

Het belangrijkste kenmerk van deze structuren is dat de koers van het bedrijf niet door één of enkele personen kan worden bepaald en dat de opbrengsten niet volledig naar hen toe vloeien. Ook speelt de mogelijkheid voor de nazaten van de oprichters om het bedrijf in de toekomst te verkopen aan private equity-partijen of naar de beurs te brengen een rol.

Echter, vaak wordt slechts naar de positieve aspecten gekeken. Voordat ondernemers stappen zetten in deze richting, is het essentieel om het gedachtengoed kritisch te evalueren.

Bij Patagonia bleek dat de familie Chouinard de controle over de bedrijfsstructuur en missie behoudt, zonder zich zorgen te hoeven maken over aandeelhouders of toekomstige overnames. Critici wijzen er dan ook op dat deze structuur de transparantie kan belemmeren, omdat beslissingen niet publiekelijk worden gecontroleerd zoals bij beursgenoteerde bedrijven.

Bovendien suggereert kritiek dat de structuur waarmee het eigendom bij Patagonia werd overgedragen, belastingvoordelen heeft opgeleverd. Hoewel Chouinard stelt dat dit geen belastingontwijking is, menen critici dat het besluit ook financieel voordelig was. De belasting die anders geheven zou zijn, had namelijk kunnen bijdragen aan publieke fondsen, in plaats van naar een private stichting te gaan waar de oprichters en familie vaak de zeggenschap hebben. Dit raakt aan de bredere discussie over filantropie, waarbij geefgeld soms fiscaal wordt gefaciliteerd, maar niet onder controle staat van de burgers die meebetalen.

Ondanks de goede intenties kan dit model anderen inspireren om hun nieuwe rijkdom op vergelijkbare manieren "weg te geven", zonder dat er daadwerkelijke maatschappelijke controle is. Het model kan onbedoeld bijdragen aan de groeiende invloed van private stichtingen en trusts, die zelf bepalen wat ze met het geld doen. Dit terwijl publieke controle en democratisch toezicht beperkt blijven, ondanks de fiscale voordelen die het publiek heeft gefinancierd.

Kortom, hoewel het overdragen van een bedrijf via steward ownership aan bijvoorbeeld een stichting de potentie heeft om een nieuwe vorm van bedrijfseigendom te inspireren, roept het ook belangrijke vragen op over transparantie, controle en publieke verantwoordelijkheid. Voor ondernemers die duurzamer willen ondernemen, is deze organisatievorm interessant, maar het is cruciaal om ervoor te zorgen dat ze deze ook daadwerkelijk duurzaam inrichten.

Dit is een gastblog van Henk van Stokkom, eigenaar van Doendenkers.