Interview Stefan Baecke (Yespers): “Behoudend zijn betekent dat je vooruit moet”

Stefan geeft ons een rondleiding door de dit jaar geopende fabriek. We zien bakken vol appels. We zien een ingenieuze machine. En we zien allerlei medewerkers appels schillen – ze hebben het naar hun zin. We willen alles weten over wat hier allemaal gebeurt.

Hoi Stefan. Vertel eens: hoe ben je hier zo terecht gekomen?

“Niet veel mensen weten dat ik uit de financiële wereld kom. Ik leidde lang een investeringsfonds dat investeerde in de voedselketen. Tijdens de financiële crisis begon het te knagen. Ik kwam steeds vaker op foto’s te staan voor boodschappen waar ik niet achter stond. Dat voelde ongemakkelijk. En dus ben ik op zoek gegaan: hoe kon ik meer waarde toevoegen dan alleen geld? Ik wilde een fonds opstarten om de negatieve gevolgen te herstellen, maar dat kreeg ik niet van de grond omdat de financiële focus te belangrijk bleef. Ik zag echter wel kansen. Niet beginnen bij de aanbodkant, maar bij een vraag uit de markt. Dat is duurzamer en dan kon ik stap voor stap een markt echt te veranderen. Het is uiteindelijk het basisidee geweest voor het opzetten van Yespers. Sterker nog, het is nog steeds wat we doen. Alleen in een lineaire economie is dat een enorme uitdaging.”

En hoe ben je toen met Yespers begonnen, als man uit de financiële wereld?

“Grappige is dat mijn vrouw destijds smoothies maakte. Ik dacht: wat als je dat nu smeerbaar maakt? Dat werd een vruchtenspread. Eind 2015 had ik mijn eerste product op de markt. Vanaf dat punt ben ik gaan kijken naar maatschappelijke waarde. Ik begon bij het verminderen van verspilling. Zoals je begrijpt vereist dat vooral samenwerking in de keten. Wat ik meteen merkte: je kunt alleen aan anderen vragen iets te verminderen als je zelf ook stappen zet. En dus zijn we reststromen uit de spreads gaan gebruiken voor granola. Sinds 2016 kopen we ook in de export uitgevallen bananen van Agrofair. Dat bleek een keerpunt: vanaf toen werkten we alleen nog met partners die waarde toevoegen aan producten die anders snel op de afvalberg eindigen. Dat creëert waarde voor de boer en de werkgelegenheid in totaal.”

Waar staan jullie nu met Yespers?

“Op dit moment werken we met een bakkerij in Groningen voor haver, omdat het daar wordt ingepakt in een sociale werkplaats. Datzelfde geldt voor onze crackers en pindakaas. En ik ben natuurlijk trots op onze eigen Total Value Fabriek. Hier maken we voor het eerst zelf ingrediënten en producten. En nog mooier: dat doen we in samenwerking met de gemeente in onze Yespers Academy. Hierin leiden we mensen op die uit een achterstand komen. Van appelsap en -stroop tot -poeder en pittenolie; we verwerken 98 procent van een appel tot een waardevol product. Dit willen we de komende jaren alleen maar verder uitbouwen.”

Ik kan me voorstellen dat het lastig is om je duurzame producten aan het grote publiek te verkopen, is dat zo?

“We zijn gelukkig steeds beter in het vertalen van onze complexe verhaal naar wat de klant wil. Hoe verleid je die? Ik ben ervan overtuigd dat een product allereerst lekker moet zijn als je duurzaam wilt produceren. We hebben bovendien maar weinig middelen voor een grote marketingcampagne. De CSRD biedt een kans om nog beter zichtbaar te maken wat er in onze keten gebeurt. Deze cijfers helpen zowel onze impactrapportage als het verhaal naar de consument.”

Wat drijft je om bij Yespers aan een economie binnen de grenzen van natuur en maatschappij te werken?

“Voor het geld hoef je het niet te doen. Bij mij gaat het uiteindelijk over mensen. Ik vind het fantastisch om te zien wat een plezier een leuk team geeft en teruggeeft. Als we met Yespers op kleine schaal kunnen werken aan de toekomst van voedsel en daarmee mensen een kans geven mee te doen is dat een hele mooie beloning. Ook voor mezelf. ”

Toch is niet iedereen zo intrinsiek gemotiveerd als jij. Hoe kijk je daarnaar?

“Als je werkt aan duurzaamheid of inclusiviteit word je al snel weggezet als progressief of links. Dat vind ik zo gek. Want wat ik hier doe zou je ook heel conservatief kunnen noemen. Als je echt behoudend wilt zijn gaat dat in de kern over het zorgdragen voor de dingen waarvan je afhankelijk bent. Dus progressief of conservatief, ik vind het een verkeerde vergelijking. Het gaat meer over: onttrek ik waarde of voeg ik iets toe?”

Ben je dan ook tegen het huidige economische systeem?

“Zeker niet. Kapitalisme gaat over het ontginnen van waarde voor financieel rendement. In principe hoeft dat systeem niet op de kop, maar wel de manier waarop we het georganiseerd hebben. Dat gaat namelijk alleen over geld. En wat mensen wel eens vergeten: geld bestaat eigenlijk helemaal niet. We hebben het zelf verzonnen. Mijn ultieme doel is dan ook om true pricing toe te passen op alle schade die je als bedrijf toebrengt. Hoe meer schade aan natuur en maatschappij, hoe meer belasting je betaalt.”

Waar staan jullie op het vlak van die true pricing?

“Samen met het True Price Institute hebben we de impact van onze nieuwe fabriek doorgerekend. We weten nu precies per kilo appels wat onze impact is op klimaat, land, water en ecosystemen. Dit hebben we ook afgezet tegen een lineaire sapfabrikant die reststromen niet kwijt kan. Dan zie je dat de grootste impact op CO2 zit. Voedselresten stoten methaan uit. Dat is bij ons al vijftig procent minder. Je ziet ook heel mooi dat wat wij doen ook impact heeft op de stap voor ons in de keten. Doordat we bijvoorbeeld meer financiële waarde uit een product halen kunnen we boeren een betere prijs betalen.”

Zijn jullie uniek in die aanpak?

“Het feit dat wij alles uit de appel halen om onze footprint te verlagen is uniek, ja. Het concept wordt zelfs nog niet goed begrepen, ook niet door concurrerende, lineaire collega’s. We halen appels zo uit elkaar dat we alle stromen kunnen verkopen. Dat is dus iets anders dan reststromen verwerken. Het liefst willen we dat internaliseren in de prijs. Als we de schade die we veroorzaken blijven doorrekenen aan de consument schiet het nog niet op. Eerst vermijdbare CO2 uitstoten om daarna bomen te planten is niet duurzaam. Dus willen we de maatschappelijke kostprijs zo dicht mogelijk bij de marktprijs brengen. Dan blijft het betaalbaar, vooral op de lange termijn. Niet achteraf herstellen, maar het in de hele keten nu al goed oplossen.”

Wat is het grootste obstakel in het werken met die echte prijzen?

“Tijd. Als ondernemer heb je zo veel andere dingen te doen. En het is niet eenvoudig. Daarom beginnen wij klein. Je ziet ook bij de CSRD dat je administratieve druk moet neerleggen bij ketenpartijen. Ik vind het zelf ook vervelend om de hele tijd questionnaires in te vullen. En dus maken we er een ruilactie van. Als we een toeleverancier vragen om data, proberen we die data ook relevant te maken voor de leverende partij. Omdat CSRD en true pricing over ketenimpact gaat is er sowieso een enorme onderlinge afhankelijkheid, niet alleen op het gebied van data leveren. De vraag is: wat ga je als ketenpartners doen om je impact te verbeteren? Zo komen we zo snel mogelijk uit de fase van afvinken en kosten toevoegen. Van nog een extra keurmerk toevoegen om iets aan te tonen. Want even eerlijk: we doen het vaak al beter dan veel andere bedrijven. Onze producten zijn al duurder. En dan moeten we ook nog meer kosten maken?”

Waar ben je het meest trots op?

“Ik ben er best trots op dat we met Yespers in staat zijn geweest om zowel commercieel op de been te blijven als maatschappelijke impact te maken. Als ik hier in Den Haag kom en ik zie dat we steeds meer mensen aan het werk krijgen, maakt dat me blij. En ik durf aan iedereen te vertellen wat ik doe. Dat had ik tien jaar geleden echt niet kunnen denken.”

Heb je er vertrouwen in dat de voedselbranche volledig duurzaam gaat?

“Jazeker. Als we de onvermijdelijkheid van de transitie niet zelf gaan zien zorgt wetgeving in Europa er wel voor. Het moet. En ik zou vooral de mensen van mijn generatie op het hart willen drukken: duurzaam ondernemen is inhoudelijk veel leuker. Het wordt leuker om te innoveren. Leuker om problemen op te lossen. Echt hoor, een financiële bonus is leuk. Maar de echte waarde komt daarna pas.”

Wat is er nodig vanuit de politiek?

“De meeste duurzame koplopers ondernemen tegen de stroom in. De overheid beloont ze daar echter te weinig voor. Sterker nog, we krijgen vooral straffen om onze oren. We hebben hier bijvoorbeeld mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst. Daar zitten no risk-polissen op. Als iemand ziek is moeten we bij het UWV ziekmelding doen. Pas geleden waren we dat in een vakantie even vergeten. De maandag erna bleken we drie dagen te laat en kregen we meteen een boete voor te laat melden. Dat voelt voor mij dan alsof je als duurzame ondernemer dubbel wordt gestraft. Ik zou het waarderen als de overheid ons als partners ziet om maatschappelijke uitdagingen op te pakken. Zij gaan verantwoordelijk met ons belastinggeld om. Als wij helpen moeten ze ons belonen, niet straffen.”

Hoe helpt het partnerschap met MVO Nederland je?

“Als netwerkpartner binnen het agrifoodnetwerk zie ik wat er gebeurt en blijf ik op de hoogte. Ik vertel ons verhaal in jullie webinars, wat echt leuk is. En de NEx die zo veel media-aandacht krijgt, dat helpt ons gewoon. Toch kan ik er nog wel meer uithalen, dat realiseer ik me. Zo zou ik wel meer willen netwerken met bedrijven buiten onze groene bubbel. En nu onze nieuwe fabriek is geopend sta ik nog meer open voor werkbezoeken van andere bedrijven én politici. Dus MVO Nederland, wees welkom.”

Welke tip zou je andere bedrijven willen geven die duurzamer willen?

“Doe het niet, haha! Nee, gekheid. Belangrijkste is om iets te doen wat bij je past. Ik hou zelf van verandering. Probeer iets te vinden waar je zelf gelukkig van wordt en zoek dan anderen op. Dat maakt je relevanter. Wat ik zelf ook heb geleerd: als je heel erg intrinsiek gemotiveerd bent is er een enorm risico om alles aan te willen pakken wat de wereld beter maakt. Maar dat kan niet. Liever minder en goed dan veel en slecht.”