Alliander - Iedereen een fair meter achter de deur

Tussen 2016 en 2020 krijgt elk Nederlands huishouden een nieuwe 'slimme meter' aangeboden. De slimme meter is een digitale energiemeter. Meterstanden worden automatisch doorgestuurd naar de energieleverancier.

Klanten krijgen gemakkelijk inzicht in het energieverbruik, onder meer omdat men zelf de actuele gegevens op kan halen op thermostaat of tablet. Alle huishoudens in Nederland krijgen de slimme meter ter vervanging van hun oude energiemeter aangeboden. Zowel leveranciers als gebruikers krijgen met de slimme meter meer zicht op het energiegebruik, wat helpt om te komen tot energiebesparing. De klant bepaalt zelf hoe vaak de energieleverancier de gegevens per jaar kan inzien.

Deze omschakeling betekent dat ruim 7,5 miljoen huishoudens in één keer een nieuw elektronisch apparaat krijgen. "In de slimme meter zit veel elektronica verwerkt, soms gemaakt met schaarse grondstoffen of grondstoffen uit conflictgebieden. Als je je maatschappelijke taak serieus neemt, kun je dat niet laten gebeuren", aldus Hans Nooter, senioradviseur MVO en duurzaamheid bij Alliander.

De slimme meter dient een maatschappelijk belang doordat het de energietransitie faciliteert. Netbeheerders vinden het belangrijk dat het duurzame maatschappelijk belang ook zichtbaar is in de productketen. Zij besloten daarom in 2013 in te zetten op een slimme meter die ook 'fair' is. "We wilden naar een 'fair meter' naar analogie van de 'Fairphone' waardoor we ons hebben laten inspireren. Wat 'fair' dan precies betekent in de slimme meter was op dat moment nog niet precies bekend. Het zou gaandeweg het proces duidelijk worden."

Samenwerking

Netbeheerders Stedin, Enduris, Cogas en Alliander besloten in 2013 samen deze fair meter te gaan ontwikkelen. Dit was geen gemakkelijke opgave, want de keten is lastig te doorgronden. Daarnaast was de ambitie om samen met de markt te komen tot – het zo dicht mogelijk benaderen van - een 100% circulair product.

Nooter: "We gingen op een ontdekkingstocht waarvan de uitkomst onvoorspelbaar was. Ook  toeleveranciers hebben namelijk alleen zicht op een klein stukje van de keten. Door vragen te stellen en samen te werken, bouw je kennis en ervaring op en kom je telkens een stapje verder."

"We maakten afspraken waarin we een ondergrens stelden en de doelstelling opnamen om in de loop van de tijd tot verbeteringen te komen. Daarvoor ontwikkelden we een 'performance ladder' waarin we alle principes opnamen die we van belang vonden om tot een 'fair' product te komen.  De ladder gaat in op het energiegebruik van de meter, de schaarste of toxiciteit van een grondstof of dat het een conflictmineraal betreft. Ook wordt gekeken naar de recyclebaarheid van de meter en naar de arbeidsomstandigheden in de keten. Een van de bezwaren van elektronica is namelijk dat in het ontwerp geen rekening wordt gehouden met einde levensduur en hergebruik. De ladder stelt ons in staat om verschillende producten met elkaar te vergelijken op de mate van 'fair'. Om steeds een stap verder te komen, voeren we ook pilots uit, bijvoorbeeld rondom de kwaliteit van hergebruikt kunststof voor de kast. In het hele proces spelen de meterleveranciers een belangrijke rol. Zij moeten zich committeren aan de uitdaging, maar dat geldt ook voor ons als opdrachtgevers. Zonder dat commitment van alle partijen red je het niet."

Regisseur

"Het project kent een groot afbreukrisico, daarom was draagvlak binnen de organisatie van belang. We begonnen met het onder de loep nemen van de eigen (inkoop)processen en daarna volgden inspiratiesessies, onder andere met Bas van Abel, de initiatiefnemer van Fairphone. Een wezenlijk verschil met de telefoon is natuurlijk dat individuele gebruikers hun eigen keuze maken voor een telefoon. Wij als netbeheerders zijn daarentegen de regisseur. Door samen te werken, konden wij onze marktpositie gebruiken. En hoewel die binnen Nederland fors is, vertegenwoordigen wij internationaal gezien maar een kleine markt. In dat opzicht is  deze casus vergelijkbaar met  een inkoopteam dat telefoons of laptops aanschaft voor de hele organisatie. Maar dat heeft ons er niet van weerhouden deze stap te zetten", zegt Nooter.

MVO in de kern

"We hebben ongelooflijk veel ervaring opgedaan in de samenwerking met ketenpartijen. Daar kunnen we jaren op voortbouwen. Ook intern heeft het veel aandacht opgeleverd voor het MVO-beleid van Alliander. Echt maatschappelijk verantwoord ondernemen doe je vanuit de kern van de organisatie en de activiteiten waarvoor je ‘besteld bent’ en dat doen we met dit project. Je merkt ook dat de mensen die meewerken aan het project, anders zijn gaan kijken naar de problematiek. Ze vinden het belangrijk bij te dragen aan het 'fair' element van de fair smart meter."

De fair smart meter wordt de komende jaren steeds verder doorontwikkeld en geplaatst achter vele Nederlandse voordeuren.

Green Deal Fair Meter

De fair smart meter is in samenwerking met de overheid ontwikkeld in de Green Deal Fair Meter. De netbeheerders die samenwerken aan de Fair Meter, werken ook in bredere zin samen aan 'groene netten' in de Groene Netten Coalitie, onderdeel van Ambitie2020.  Wil je meer weten over de meter? Ga naar de website van Fair Smart Meter. Of kom naar de workshop over de fair meter met Hans Nooter tijdens de Nationale Dag voor Duurzaamheid in het Hoger Onderwijs op vrijdag 19 mei 2017.

Benieuwd naar meer verhalen over duurzame en sociale ICT? Surf naar ons plein en lees het kennisdossier.